Καθώς η εποχή των συλληπητηρίων σε συγγενείς Υ/Β κυνηγών πλησιάζει (σ.σ. καλοκαίρι), αφιέρωσα μερικές ώρες από τον χρόνο μου ώστε να βοηθήσω κάποιους συνάδελφους να διευρύνουν τις θεωρητικές τους γνωσεις και να είναι πιο ασφαλείς και άλλους που έχουν παρακολουθήσει ανάλογου επιπέδου σχολεία, να τα ξαναδουν επικαιροποιημένα. Επανάληψη, μητήρ πάσης μαθήσεως...
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μετάφραση του κεφαλαίου 7 της θεωρίας του σχολείου της AIDA, επίπεδο 3ο. Αποτελεί μία "εμβάθυνση" στο ζητημα της υποξίας και της απώλειας των αισθήσεων στην ελεύθερη κατάδυση και αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της ύλης του σχολείου της AIDA.
Δεν έχω καμία σχέση με την AIDA η οποιονδήποτε αλλο οργανισμό, είτε ως μαθητης, είτε ως εκπαιδευτής κατάδυσης. Εχω αφιερώσει αρκετό χρόνο, από τα παιδικά μου χρόνια ακόμα, στη μελέτη πάνω σε θέματα φυσιολογίας, κλπ. Δεν είμαι αυθεντία, χειρίζομαι όμως αρκετά καλά την Αγγλική ώστε να μπορώ να κατανοώ με ευκολία και να μεταφραζω τεχνικά εγχειρίδια γραμμένα στα Αγγλικά.
Μετέφρασα μόνος μου με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια και σαφήνεια μπόρεσα, ώστε να αποδόσω το νόημα των λέξεων, το ύφος, τη δομή και το περιεχόμενο του πρωτότυπου αναλλοίωτα.
Επιφυλάσσομαι για τυχόν λάθη στη μετάφραση. Ενημερώστε αν παρατηρήσετε οτιδήποτε!
Αποποιούμαι κάθε ευθύνης και δεν αξιώνω κανενός είδους δικαιώμα ως προς γραφόμενα, καθώς το περιεχόμενο ανήκει αποκλειστικά στην "AIDA International" και τον συγγραφέα "Oli Christen".
Μετάφραση από το πρωτότυπο: , Oli Christen, AIDA Ιnternational, v1.0 10/2015
Και για όσους θέλουν να ανατρέξουν στην ύλη του 2ου επιπέδου στα Αγγλικά: , Oli Christen, AIDA International, v1.0 10/2015
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μετάφραση του κεφαλαίου 7 της θεωρίας του σχολείου της AIDA, επίπεδο 3ο. Αποτελεί μία "εμβάθυνση" στο ζητημα της υποξίας και της απώλειας των αισθήσεων στην ελεύθερη κατάδυση και αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της ύλης του σχολείου της AIDA.
! | Το περιεχόμενο απαιτεί για την πλήρη κατανόηση, προϋπάρχουσα γνώση και εμπειρία που διδάσκεται και εξασκείται στα σχολεία 1ου και 2ου επιπέδου της AIDA ή και σε αντίστοιχα σχολεία άλλων οργανισμών. |
Μετέφρασα μόνος μου με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια και σαφήνεια μπόρεσα, ώστε να αποδόσω το νόημα των λέξεων, το ύφος, τη δομή και το περιεχόμενο του πρωτότυπου αναλλοίωτα.
Επιφυλάσσομαι για τυχόν λάθη στη μετάφραση. Ενημερώστε αν παρατηρήσετε οτιδήποτε!
Αποποιούμαι κάθε ευθύνης και δεν αξιώνω κανενός είδους δικαιώμα ως προς γραφόμενα, καθώς το περιεχόμενο ανήκει αποκλειστικά στην "AIDA International" και τον συγγραφέα "Oli Christen".
! | Η καθοδήγηση από πιστοποιημένους εκπαιδευτές και η εξάσκηση στα πλαίσια διδασκαλίας ενός σχολείου ελ. κατάδυσης κάποιου διεθνούς φήμης οργανισμού, δεν αντικαθίσταται απο οποιοδήποτε εγχειρίδιο, άρθρο ή την θεωρητική μελέτη. |
Και για όσους θέλουν να ανατρέξουν στην ύλη του 2ου επιπέδου στα Αγγλικά: , Oli Christen, AIDA International, v1.0 10/2015
7.Υποξία και απώλεια των αισθήσεων
Η απώλεια των αισθήσεων είναι ο μεγαλύτερος λόγος για τον οποίο η ελεύθερη κατάδυση έχει κακό όνομα στην κοινή γνώμη. Ωστόσο, ως ένας άρτια εκπαιδευμένος ελεύθερος δύτης που γίνατε προπονούμενος με την AIDA, πρέπει ποτέ να μην βρεθείτε έστω κοντά σε μία υποξική κατάσταση που θα προκαλούσε απώλεια των αισθήσεων. Το να υποφέρει κάποιος από συμπτώματα χαμηλού οξυγόνου όπως στη samba (απώλεια ελέγχου κίνησης/LMC, δες AIDA2) ή ακόμα και ενός “σβησίματος” (απώλεια αισθήσεων/blackout) θεωρείται έλλειψη δεξιότητας και γνώσης και δεν έχει καμία θέση στην ερασιτεχνική ελεύθερη κατάδυση.
7.1 Υποξία
Ορισμός
Ο κοινός ιατρικός ορισμός: “Υποξία είναι η ανεπαρκής παροχή οξυγόνου στο σώμα ως συνέπεια της χαμηλής μερικής πίεσης (δες κεφάλαιο 7.3) του οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα”.
Στην ελ. κατάδυση πιο συχνά αναφερόμαστε στον κορεσμό (σ.σ. ποσοστό) του αίματος σε οξυγόνο, ή εν συντομία στην “οξυγόνωση”. Ο κορεσμός σε ένα υγιές άτομο καθώς αναπνέει φυσιολογικά είναι στο 96-98%. Αν ο κορεσμός πέσει κάτω από 86% θεωρείται βαριά υποξία. Ωστόσο, θα πρέπει να πέσει στο 45-50% ώστε το άτομο να εμφανίσει ακραία συμπτώματα υποξίας, όπως απώλεια των αισθήσεων.
Εγκεφαλική υποξία
Υποξία λόγω μείωσης της παροχής οξυγόνου στον εγκέφαλο ή μέρη αυτού, παρά την επαρκή ροή αίματος στο υπόλοιπο σώμα, ονομάζεται εγκεφαλική υποξία. Δηλαδή υπάρχει αρκετή ροή αίματος στον εγκέφαλο, όμως ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο είναι χαμηλός.
Συνέπειες της εγκεφαλικής υποξίας
Αν συμβεί συνεχής διακοπή της τροφοδοσίας οξυγόνου στον εγκέφαλο θα έχει σοβαρές συνέπειες όπως απώλεια αισθήσεων (blackout, δες AIDA2), εγκεφαλική ζημιά και θάνατο. Όπως εξηγήθηκε στο σχολείο AIDA2, οι συνέπειες της υποξίας εξαρτώνται από τις δόσεις. Εγκεφαλική ζημιά μπορεί να έχει ήδη προκληθεί όταν εκθέτουμε τον εαυτό μας σε επαναλαμβανόμενες και εκτεταμένες καταστάσεις “ήπιας υποξίας” διατηρώντας τις αισθήσεις μας.
! | Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, αντίθετα στην ιδέα κάποιων, δεν έχει κανένα όφελος να χάνετε τις αισθήσεις σας (blackout) ως μέθοδο προπόνησης. Ο εγκέφαλος δεν προσαρμόζεται να δουλεύει υπό συνθήκες χαμηλών επιπέδων οξυγόνου με την επαναλαμβανόμενη πρόκληση “σβησιμάτων” (blackout)! |
Ελαφρά υποξία: απώλεια ελέγχου κίνησης (LMC/”Samba”)
Πρώτα συμπτώματα της εγκεφαλικής υποξίας είναι η απώλεια βραχυπρόθεσμης μνήμης, η γνωστική δυσλειτουργία και ο μειωμένος κινητικός έλεγχος του σώματος. Αυτό είναι που ονομάζεται στην ελ. κατάδυση απώλεια ελέγχου κίνησης (LMC/”Samba”, βλέπε AIDA2), και συμβαίνει στην επιφάνεια, μετά τη βουτιά.
7.2 Ισχαιμία
Ορισμός
Ισχαιμία είναι η έλλειψη παροχής αίματος σε κάποιο όργανο, προκαλούμενη από στένωση ή εμβολή.
Οξυγόνωση εντάξει, αλλά όχι και η ροή αίματος
Η οξυγόνωση του αίματος μπορεί να είναι τέλεια, αλλά το αίμα να περιορίζεται τοπικά πράγμα που οδηγεί σε υποτροφοδότηση με αίμα συγκεκριμένων σημείων του σώματος. Ως αποτέλεσμα, το συγκεκριμένο σημείο του σώματος ή όργανο πάσχει από τις συνέπειες της ισχαιμίας.
Εγκεφαλική ισχαιμία
Μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο ονομάζεται εγκεφαλική ισχαιμία. Για τον εγκέφαλο δεν κάνει διαφορά είτε δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο στο αίμα (υποξία) είτε η παροχή αίματος είναι χαμηλή (ισχαιμία). Σε κάθε περίπτωση, επαναλαμβανόμενη ή παρατεταμένη έκθεση σε τέτοιες συνθήκες θα έχει σοβαρές συνέπειες. Είναι λοιπόν σημαντικό να γνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στα δύο αίτια, ώστε να τα αποφεύγουμε ή να διαχειριζόμαστε ορθά.
Αίτια εγκεφαλικής ισχαιμίας
Ανεπαρκής παροχή αίματος στον εγκέφαλο μπορεί να συμβεί λόγω χαμηλής αρτηριακής πίεσης, όπως όταν κάποιος σηκώνεται όρθιος (πολύ) απότομα. Άλλος λόγος είναι η εξωτερική συμπίεση κάποιου αιμοφόρου αγγείου που μπορεί να προκύψει φορώντας κουκούλα που είναι πολύ σφιχτή (δες κεφάλαιο 4.5). Κάποιες φορές ισχαιμία μπορεί να προκληθεί από θύλακα αέρα κάτω από τη στολή. Ο αέρας συμπιέζεται κατά την κατάδυση και μπορεί με τη σειρά του να συμπιέσει κάποιο αιμοφόρο αγγείο με το οποίο είναι σε επαφή. Αυτό επηρεάζει τη ροή του αίματος από τη συγκεκριμένη οδό. Περισσότερο επηρεάζει δύτες σε κρύα νερά που φορούν στεγανές στολές, αλλά είναι πιθανό να εγκλωβιστεί αέρας σε κάποιο ατυχές σημείο όταν κάποια στολή επί μέτρο φορεθεί επιπόλαια και μεγάλες φυσαλίδες αέρα παγιδευτούν ανάμεσα στη στολή και το δέρμα.
7.3 Ο νόμος του Ντάλτον
Ορισμός
“Η συνολική πίεση που ασκείται από ένα μείγμα αερίων είναι ίση με το άθροισμα των μερικών πιέσεων κάθε επιμέρους αερίου που αποτελεί το μείγμα, με κάθε αέριο να συνεισφέρει ως να βρισκόταν μόνο, καταλαμβάνοντας το σύνολο του όγκου”.
Στην επιφάνεια αναπνέουμε μείγμα περίπου 79% Άζωτο και 21% Οξυγόνο, που αντιστοιχούν σε μερικές πιέσεις 0,79bar για το Άζωτο και 0,21bar για το Οξυγόνο. Τα όρια ασφαλείας για την μερική πίεση του οξυγόνου στους ανθρώπους κυμαίνεται από 0,16bar έως 1,6bar. Αλλά το “δηλητήριο” έγκειται στις δόσεις. Η αντίδραση του οργανισμού μας σε ακραίες τιμές μερικής πίεσης οξυγόνου, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό στην διάρκεια έκθεσης σε αυτές.
7.4 Απώλεια αισθήσεων στα αβαθή (Shallow water blackout) Υποξία σχετιζόμενη με την διαφορά πίεσης κατά την ανάδυση
Υπάρχει κάποια σύγχυση σχετικά με την ερμηνεία του όρου “απώλεια αισθήσεων στα αβαθή”. Κάποια άτομα και οργανισμοί τον χρησιμοποιούν για να περιγράψουν κάθε περιστατικό υποξίας με απώλεια αισθήσεων σε ρηχά νερά, όπως στην πισίνα. Στην ελ. κατάδυση χρησιμοποιούμε τον όρο αυτό με ένα διαφορετικό και σαφώς διατυπωμένο τρόπο:
i) Απώλεια συνείδησης προκαλούμενη από υποξία στο τέλος της ελ.κατάδυσης.
ii) Η υποξία προκαλείται ή οξύνεται από την αλλαγή πίεσης κατά την ανάδυση μετά από κατάδυση σε κάποιο βάθος.
H απώλεια αισθήσεων στα αβαθή, όπως προκύπτει στην διάρκεια της βουτιάς, φαίνεται στο σχήμα 11. Κατά την κατάδυση οι πνευμονες συμπιέζονται λόγω της αύξησης της πίεσης του νερού. Αυτό προκαλεί απότομη κλίση (σ.σ. μεταβολή) της μερικής πίεσης των μορίων του Οξυγόνου μεταξύ των πνευμόνων, του αίματος και των ιστών, πράγμα που κανει τη διανομή Οξυγόνου στους ιστούς άκρως αποδοτική (βλέπε αρχή της διάχυσης/diffusion κεφάλαιο 2.2).
Η ανάδυση μειώνει την κλίση της διάχυσης
Αφού φτάσουμε στο επιθυμητό βάθος και αρχίσουμε την ανάδυση, η περιβαλλοντική πίεση θα μειωθεί και η κλίση της μερικής πίεσης του οξυγόνου μεταξύ των πνευμόνων, του αίματος και των ιστών γίνεται λιγότερο απότομη (σ.σ. έχει μειωθεί η μερική πίεση άρα και ποσότητα του διαθέσιμου οξυγόνου, αφού καταναλώσαμε ήδη ένα μέρος του και μειώνεται σταδιακά κι άλλο όσο μειώνεται η περιβαλλοντική πίεση, δηλαδή αναδυόμαστε). Εικάζεται ότι σε ακραίες περιπτώσεις η κλίση αντιστρέφεται, δηλαδή στα τελευταία μέτρα της ανάδυσης οι ιστοί του σώματος “αρμέγονται” από το οξυγόνο που έχουν προσλάβει ώστε να εξισορροπηθεί η χαμηλή μερική πίεση του Οξυγόνου στους πνεύμονες.
Απώλεια αισθήσεων κατά μέσο όρο στο 0,1bar ppO2
Οι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τις αισθήσεις τους όταν η μερική πίεση του Οξυγόνου (ppO2) στο φατνιακό τους αίμα, πέσει κάτω από το 0,1bar. Δέκα μέτρα νερού διπλασιάζουν την μερική πίεση του Οξυγόνου στα 0,2bar βάζοντας τον δύτη πάνω από τα ελάχιστο όριο ασφάλειας, μέχρις ότου να φτάσει στο όριο του 0,1bar κατά την ανάδυση. Αυτό οδηγεί σε απώλεια αισθήσεων στα αβαθή (shallow water blackout). Όπως γίνεται αντιληπτό, μερική πίεση Οξυγόνου ίση με 0,18bar σε βάθος 10 μέτρων, θα προκαλέσει αναπόφευκτα απώλεια των αισθήσεων μεταξύ των τεσσάρων μέτρων και της επιφάνειας.
Όσο προσεγγίζουμε την επιφάνεια, τόσο πέφτει η σχετική διαφορά πίεσης
Ο κίνδυνος είναι μέγιστος στα τελευταία μέτρα της ανάδυσης., καθώς η σχετική μεταβολή στην πίεση γίνεται ταxύτερα. Από τα -30 μέτρα (4bar) στα -20m (3bar) η πίεση μειώνεται μόνο κατά ένα τέταρτο (25%), ενώ ανάμεσα στα -10m (2bar) και στα 0m (1bar) μειώνεται κατά 50%.
Ο ρόλος των δυτών ασφαλείας
Αυτό εξηγεί γιατί τα τελευταία 10m της ανάδυσης είναι το πιο κρίσιμο κομμάτι μίας ελ. κατάδυσης και υποδεικνύει την σημασία των δυτών ασφαλείας. Τα περισσότερα προβλήματα και περιστατικά, αν υπάρξουν, συμβαίνουν κοντά στην επιφάνεια. Γι' αυτό είναι στάνταρ διαδικασία στην AIDA η συνάντηση με τον δύτη ασφαλείας κατά την ανάδυση, σε βάθος τουλάχιστον 10 μέτρων. Για βαθύτερες βουτιές προτείνεται ο δύτης ασφαλείας να σας συναντάει βαθύτερα, έτσι ώστε να σας συνοδέψει περίπου κατά το τελευταίο 1/3 της ανάδυσης.
7.5 Χρόνος επιφανείας στην ελ. κατάδυση
Μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ότι η νόσος των δυτών (DCS) συνέβαινε μόνο σε δύτες που αναπνέουν υποβρυχίως αέρα υπό πίεση, όπως στην αυτόνομη και την τεχνική κατάδυση. Αυτοί οι δύτες αναπνέουν μία μεγάλη ποσότητα αζώτου υπό πίεση. Όταν ο δύτης αναδυθεί γρήγορα, το άζωτο διαλυμένο στους ιστούς συσσωματώνεται δημιουργώντας φυσαλίδες. Οι φυσαλίδες αυτές μπορούν να διακόψουν την ροή αίματος σε συγκεκριμένους ιστούς, δημιουργώντας και μόνιμη ζημιά γνωστή ως νόσος των δυτών (DCS/νόσος αποσυμπίεσης).
Με την εξέλιξη της ελ. κατάδυσης μέσα στα χρόνια, πλέον υπάρχουν αποδείξεις ότι η νόσος των δυτών μπορεί να προσβάλει και τους ελεύθερους δύτες. Καθώς η ελ. κατάδυση είναι ένα νέο επιστημονικό πεδίο, το σύνολο της γνώσης γύρω της αυξάνεται ραγδαία με τον χρόνο. Παρατηρήσεις των τελευταίων 20+ ετών προτείνουν ότι οι παράγοντες αυτοί ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά από ένα άτομο στο άλλο, εξαρτώμενοι από πολλές μεταβλητές. Το ίδιο ισχύει και για την διαφορετική επιδεκτικότητα του κάθε ενός, στο να παρουσιάσει συμπτώματα της νόσου των δυτών κατά την διάρκεια ή μετά την ελεύθερη κατάδυση.
Σημάδια και συμπτώματα της νόσου των δυτών
Παρακάτω μπορείτε να δείτε τη λίστα των συμπτωμάτων που μπορεί να υποδεικνύουν νόσο των δυτών:
*Παρατεταμένη κόπωση
*Πόνος στα χέρια, τα πόδια ή τον κορμό
*Ζάλη, ίλιγγος ή σκοτοδίνη
*Κοφτή/σύντομη αναπνοή ή επίπονη αναπνοή
*Τοπικό μούδιασμα, μυρμήγκιασμα ή παράλυση
Ως ζευγάρι (δύτης ασφαλείας), μπορείτε να παρατήσετε στον δύτη τα παρακάτω συμπτώματα, που πιθανά υποδεικνύουν νόσο των δυτών:
*Ερύθημα ή εξάνθημα στο δέρμα
*Χαλαρές αρθρώσεις που “τρίβονται”
*Τρέκλισμα
*Σπαστικό βήχα
*Λιποθυμία
*Απώλεια συνείδησης
! | Αν βιώσετε κάποιο ή μερικά από αυτά τα συμπτώματα ή σημάδια, σταματήστε αμέσως την κατάδυση και αναζητείστε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αν είναι διαθέσιμο, αναπνέετε καθαρό ιατρικό οξυγόνο μέχρι να φτάσετε στο κοντινότερο ιατρικό κέντρο ή νοσοκομείο. |
Πρακτικοί κανόνες
Στο σχολείο AIDA3 σας επιτρέπεται να καταδύεστε έως τα -30 μέτρα. Για να υπολογίσετε έναν ασφαλή χρόνο επιφανείας για αυτά τα βάθη, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον παρακάτω απλό κανόνα:
*χρόνος επιφανείας = 2 Χ χρόνος βουτιάς
Για παράδειγμα:
*βουτιά 30 δευτ: 1 λεπτό χρόνος επιφανείας
*βουτιά 2 λεπτά: 4 λεπτά χρόνος επιφανείας
*κλπ
Για βουτιές βαθύτερα των -30 μέτρων, δύο διαφορετικοί κανόνες εφαρμόζονται. Οι κανόνες αυτοί συζητούνται εκτενώς στο σχολείο της AIDA επιπέδου 4:
*ελ. κατάδυση στα 30-55 μέτρα: Χρόνος επιφάνειας = βάθος(μέτρα)/5
*ελ. κατάδυση βαθύτερα από 55 μέτρα: μία βουτιά το 24ωρο
Οι κανόνες αυτοί υπάρχουν ώστε να προσφέρουν υψηλά όρια ασφάλειας τα οποία ενδεχομένως κρατάνε όλους τους ελ. δύτες ασφαλείς από το να εμφανίσουν συμπτώματα της νόσου των δυτών. Ωστόσο, η ποσότητα (σ.σ. φορτίο) του αζώτου που σταδιακά συσσωρεύεται στο σώμα εξαρτάται επίσης από τον πλήθος των καταδύσεων που κάνετε, την υγεία σας, την σωματική σας κατάσταση και πολλούς άλλους παράγοντες. Παραμείνετε άγρυπνοι πάντα και δράστε άμεσα σε περίπτωση που παρατηρήσετε οτιδήποτε ασυνήθιστο.
και όταν πριν λιγα χρόνια άρχισε να βγαίνει στην φόρα και για εμάς αναρωτιομουν τι γράφουν ???? 
)
